نرگس

عمل صالح كه در آیات قرآن مجید و روایات پیشوایان دینی بر آن تاكید فراوان شده و عامل فلاح و رستگاری انسان شمرده شده است، دایره گسترده ای دارد كه در عین اینكه شامل عباداتی چون نماز و روزه می شود، اعمال دیگری چون احسان به دیگران و خدمت به همه موجودات و آفریده های خداوند را نیز شامل می گردد، كه از مهم ترین و اساسی ترین كارهای نیك و اعمال صالحی است كه انسان می تواند در مقام انسانیت و مظهریت ربوبیت به عنوان خلیفه الهی انجام دهد.

خدمت و نیكی كردن به بندگان خداوند از منظر قرآن كریم در ردیف نماز كه ستون دین است، قرار دارد، بگونه ای كه در آیات متعددی بصورت توامان مورد تاكید قرار گرفته اند. خدمت به خلق خدا، در فرهنگ تعالیم قرآن و عترت، ارزش و ثواب فراوانی دارد. حتّی در روایات، دستگیری از دیگران و گره گشودن از مردم، نسبت به برخی اعمال عبادی نظیر حج یا عمره مستحب، از ثواب والاتری برخوردار است.

كلینی در كافی در روایت زیبایی به نقل از امام صادق(ع) و در اهمیت خدمت به خلق خدا، آورده است كه: « ابان بن تغلب می‌گوید: از امام صادق(ع) شنیدم که فرمودند: « هرکس خانه خدا را طواف کند، خداوند عزّوجلّ شش هزار حسنه برای او می‌نویسد و شش هزار گناه از او می‌آمرزد و شش هزار درجه به وی عطا می‌فرماید و شش هزار حاجت از او برآورده می‌سازد. سپس فرمودند: قَضَاءُ حَاجَةِ الْمُۆْمِنِ أَفْضَلُ مِنْ طَوَافٍ وَ طَوَافٍ حَتَّى عَدَّ عَشْراً؛گره‌گشایی از کار یک مۆمن، ده برابر این طواف فضیلت دارد!»(1)

با نظر به این تاكیدات در شرع مقدس، علما ربانی و اولیاء الهی، ارزش و فضیلت خدمت‌رسانی به مخلوقات را بخوبی و بهتر از دیگران درك كرده و از این جهت، اگر یک شبانه روز خدمت به خلق خدا نکنند، گویا گم کرده‌ای دارند. علامه مجلسی در بیان زیبایی درباره ارتباط علم و خدمت به مردم، می نویسد: « علماء به هر مقدار كه در علم و كمال كاملتر باشند باید به همان میزان، نسبت به مردم مهربان تر باشند و همین مهربانی و دلسوزی است كه آنها را به خدمتگذاری می كشاند و عالم باید بوسیله‎ تواضع و خدمت و مهربانی در دلهای مردم راه پیدا كند و قلوب مردم را به طرف خود جلب می كند، تا بتواند آنها را هدایت كند وگرنه در هدایت مردم توفیقی به دست نمی آورد و این را تجربه ثابت كرده است.»(2) و یا اینكه آیت الله العظمی بهجت(ره) می فرمایند: «آیا می توانیم سالم بار خود را به منزل برسانیم و در عین حال به امور مسلمانان و مومنین بی تفاوت باشیم. آیا امكان دارد بدون اهتمام به امور مسلمانان به مقصود خود برسیم؟!»(3)

به هر حال، آنچه كه از سیره علما اسلام بدست می آید، حاكی از این مطلب است كه انسان برای صعود و پیشرفت معنوی و در واقع برای پرواز، محتاج دو بال است:
بال اوّل: رابطه با خداوند
بال دوّم: رابطه با مردم.

کسی که از رابطه با خداوند، منهای رابطه با مردم، بهره گیرد، مرغ یک بال است و نمی‌تواند حرکت کند. چنانکه اگر با مردم رابطه داشته باشد و در برقراری رابطه با خداوند کوتاهی کند، قادر به پرواز و حرکت نخواهد بود، به همین دلیل نیز علما اعلام تشیع همواره سعی داشتند، در كنار ممحض شدن در تحقیق و مطالعه، خدمت به مردم را نیز در سرلوحه كارهای خویش قرار دهند. « نقل است كه روزی از آیت الله محمدحسن نجفی فقیه نامدار شیعه، معروف به صاحب جواهر كه مۆلف كتاب گرانسنگ جواهرالكلام است، سۆال می كنند كه اگر خداوند به شما اطلاع دهد كه از عمر شما جز چند ساعت و جز اندكی نمانده، این ساعات پایانی عمر را صرف چه كار می كنید؟ ایشان در جواب می فرماید: این چند ساعت عمرم را صرف خدمت به خلق و گره گشائی از مردم می كنم و اگر دیدم كه كاری نمی توانم برای كسی انجام دهم، می روم جلوی در خانه ام می نشینم، تا شاید كسی به من مراجعه بكند و بگوید حاج آقا برایم استخاره ای بگیرید.»(4)

این حكایت بخوبی گویای میزان اهمیت و ارزش خدمت به مردم و انسانها در سیره علما است. در داستان جالب دیگری كه در احوالات حضرت آیت الله بروجردی (ره) وارد شده، آمده است: « در ایام اقامتم در بروجرد شبى در خواب دیدم به خانه اى وارد شدم . گفتند: رسول خدا (ص) آنجا تشریف دارند، وارد شدم در آن بیت و سلام كردم و در آخر مجلس كه جا بود، نشستم. دیدم حضرت رسول (ص) در صدر مجلس جلوس فرموده و كبار سلسله، از علما و سادات و زهاد در كنار ایشان به ترتیب نشسته اند و مقدم بر همه و اقرب به رسول اكرم (ص) سید جواد طباطبائى (برادر كوچكتر سید مهدى بحرالعلوم كه یكى از اجداد مرحوم آقاى بروجردى است) نشسته است، به فكر فرو رفتم كه در میان جالسین، كسانى هستند كه هم اعلم از سید جوادند و هم ازهد از او! یك مرتبه شنیدم از حضرت رسول (ص) كه فرمود به این مضمون : سید جواد به كار مردم و اهل حاجت از همه كوشاتر بود.»(5)