نرگس

اگر طلبه نسبت به هر علمی که می‌‏آموزد، بخوبی بر نظام مسائل آن اشراف داشته و آن را در منظومه‌‏ای منسجم و مرتبط با دیگر علومی که آموخته ببیند؛ از مرزها و عرصه‏‌های ناگشوده آن علم، مطلع باشد؛ از طرفی دیگر، نگرشی تاریخی به علم داشته و…، به فهم عمیق‌‏تری از دنیای علم و علومی که می‌‏آموزد، دست خواهد یافت و این یعنی رسیدن به لذتی عمیق‏‌تر از فهم علم و در نتیجه دست یافتن به نشاط و انگیزه‏‌ای بیشتر در مسیر علم‏‌آموزی….
1. نشاط بنیادین
انگیزه و نشاط علمی از راه‌های مختلفی قابل اکتساب است. عمق و ماندگاریِ اثرِ هریک نیز متفاوت است. به نظر شما کدام راهکار، بیشترین کارآیی را در ایجاد انگیزه دارد؟ البته انگیزه‌‏ای که دولت مستعجل نباشد و همواره طلبه را همراهی کند؟
اگر هویت طلبگی را لایه بنیادین وجود طلبه بدانیم و اگر طلبه به تقریری درست از هویت خود برسد، عمیق‏‌ترین و ماندگارترین انگیزه‏‌ها و نشاط‌ها را خواهد یافت.
اما چه تقریری از هویت طلبگی می‏‌تواند چنین اثری بر جان طلبه بگذارد و او را به تلاشی شبانه‌‏روزی و خستگی‌‏ناپذیر فرابخواند؟
اگر طلبه، خود را واقعاً به عنوان وارث انبیا و اولیاء الهی بشناسد و علمدار این نهضت تاریخی بداند، چگونه طلبگی خواهد کرد؟ اگر احساس کند که جزو نزدیک‌ترین حلقه‌‏های سربازی قطب عالم امکان است، چگونه در این مسیر، پیش خواهد رفت؟ اگر طلبه خود را متولی اقامه دین در ساحت حیات بشر بداند، و صرفاً به تفقه و ابلاغ دین بسنده نکند، تحصیل و تحقیق و تبلیغ او چه رنگ و بویی خواهد گرفت؟
قطعاً طلبه‌‏ای که سنگینی پرچم نهضت تاریخی جبهه حق را بر دوش خود احساس می‏‌کند و بازتولید تمدن نوین اسلامی را وظیفه‌‏ای هویتی برای طلبه امروز می‌‏داند و حیطه مسۆولیت خود را پهنه حیات بشری حتی در اقصی نقاط جهان می‏‌داند، با انگیزه‌‏ای وصف‌‏ناپذیر و نشاطی روزافزون در وادی طلبگی، رهسپار خواهد بود.

2. بینش ماهواره‌‏ای
طلبه از بدو ورود به حوزه، وارد دنیای علم می‏‌شود و در مسیر رشد حوزوی خود، به دنیاهای مختلفی از علوم وارد می‌‏شود و از هر علمی، نصیب و توشه‌‏ای برمی‏‌گیرد. اگر ذهن غالب طلبه‌‏ها را بکاویم، به انباشتی از گزاره‌‏ها از علوم مختلف می‌‏رسیم که در خلال سال‌ها جمع‏‌آوری و تل‏‌انبار شده‌‏اند؛ بگونه‌‏ای که طلبه از آنچه آموخته و اندوخته، نمی‏‌تواند بهره وافر ببرد.
اولین احساسی که در چنین حالتی به طلبه دست می‏‌دهد، احساس ناکارآمدی از روش و محتوای سنت علمی حوزه است. احساسی که ملازم بی‏‌انگیزگی و کسالت است.
تصور کنید طلبه‌‏ای را که به هر علمی که می‌‏آموزد، نگاهی ماهواره‌‏ای و ماورائی دارد؛ بخوبی بر نظام مسائل آن علم اشراف دارد و علمی که می‏‌آموزد را در منظومه‌‏ای منسجم و مرتبط با دیگر علومی که آموخته می‏‌بیند؛ کاربردهای آن علم و گزاره‌‏هایش را در علوم دیگر و در عینیت اجتماع می‌‏شناسد و از مرزها و عرصه‏‌های ناگشوده آن علم، مطلع است؛ از طرفی دیگر، نگرشی تاریخی به علم دارد و علم را در متن عینیت‏‌های تاریخی و اجتماعی می‌‏شناسد و تصویر دقیقی از ادوار، افراد و کتب مطرح هر علم دارد و…
قطعاً اگر در خلال فراگیری هر علمی، چنین بینش‌هایی نیز به طلبه منتقل شود، به فهم عمیق‌‏تری از دنیای علم و علومی که می‌‏آموزد، دست خواهد یافت و این یعنی رسیدن به لذتی عمیق‏‌تر از فهم علم و در نتیجه دست یافتن به نشاط و انگیزه‏‌ای بیشتر در مسیر علم‏‌آموزی که قطعاً گشایش افق‌های فراتری را برای او در پی خواهد داشت.

3. چشمه‌ی جوشان خودباوری
بی‌‏شک یکی از کارآمدترین رهیافت‌ها برای ایجاد نشاط علمی، و بلکه محور عوامل درون‌‏زای انگیزه و نشاط، تقویت خودباوری در شخصیت طلبه است. طلبه‏‌ای که به خودباوری می‏‌رسد، در خود دارایی‌‏هایی می‏‌یابد که هم او را به حرکت در مسیر کمال فرا می‏‌خوانند و هم افق‏‌های متعالی و گسترده‌‏ای را پیش رویش ترسیم می‏‌کنند. به‌راستی چه احساس و بینشی برانگیزاننده‏‌تر و نشاط‌‏بخش‌‏تر از اینکه طلبه خود را برای سفری نورانی به سوی بلندترین قله‌‏های کمال علمی و معنوی، توانمند و آماده یابد؟
حال باید دانست که خودباوری برای طلبه، در سه ساحت قابل طرح است: خودباوری دینی، خودباوری صنفی و خودباوری شخصی. طلبه‌‏ای که به خودباوری دینی می‌‏رسد، دین اسلام را یگانه راه سعادت دنیوی و اخروی بشر می‏‌داند و باور دارد که اسلام می‌‏تواند در تمامی عرصه‏‌ها، پاسخ‌گوی نیاز انسان امروز باشد. خودباوری صنفی نیز بدین معناست که طلبه، جایگاه بی‌‏بدیل حوزه را در استمرار نهضت انبیا و اولیای الهی بشناسد و به توانمندی حوزه در امتدادبخشی به این نهضت، باور داشته باشد و تراث علمی حوزه را در این راستا، کارآمد بداند.
بعد خودباوری شخصی نیز چنین تقریر می‌‏شود که طلبه، خود را برای تحقق آرمان‌های دین و رسالت‏‌های روحانیت، عنصری توانمند و کارآمد بداند.
اگر طلبه در این سه ساحت به خودباوری برسد، به چشمه‌ی جوشانی از انگیزه‌‏بخشی و نشاط‏آفرینی در میان اطرافیان خود تبدیل خواهد شد.
مقام معظم رهبری نیز مسأله‌ی خودباوری را با چنین تعابیری مورد توجه قرار داده‌‏اند: «حوزه و فضلای حوزه و محصل حوزه، بایستی به اعتماد به نفس علمی برسند و اتکا به نفس داشته باشند. این خیلی اهمیت دارد». [١]